rastamanie

Rastafari jest często niewłaściwie nazywane rastafarianizmem, choć określenie to przez samych rastafarian uznawane jest za obraźliwe. Wg rastafarian słowa zakończone na -izm zostały wymyślone aby wprowadzić podziały między dziećmi Jahwe. Głoszą oni zasadę "No ism, no schism".

 
Charakterystyka
Rastafari łączy cechy chrześcijaństwa (oparcie się na Biblii i niektórych zasadach chrześcijaństwa koptyjskiego), hinduizmu, afrykańskich wierzeń animalistycznych oraz pokojowych nauk cesarza Haile Selassie I, który głosił, że "pokój na ziemi zapanuje, gdy ludzie przestaną być dzieleni na ludzi pierwszej i drugiej kategorii, a kolor ich skóry będzie miał takie samo znaczenie jak kolor ich oczu". System religijny rastafari jest połączeniem motywów wywodzących się z religii wyznawanych na kilku kontynentach, można go więc uważać za wierzenie synkretyczne.
Krótki rys historyczny

Jednym ze źródeł rastafari są kazania Marcusa Garveya, urodzonego na Jamajce czarnoskórego kaznodziei, publicysty, nauczyciela i organizatora ruchu walki o równouprawnienie rasowe. Podczas wizyty w Etiopii zafascynował się on osobą Ras Tafariego jeszcze zanim ten rozpoczął panowanie. Następnie rastafari rozpropagowali na całym świecie emigranci z Jamajki. Zyskał on popularność głównie w środowiskach czarnoskórych robotników w Stanach Zjednoczonych i Europie. Aż do lat siedemdziesiątych XX w. nie był szeroko znany w innych środowiskach społecznych. W latach siedemdziesiątych został rozpowszechniony przez Boba Marleya i innych muzyków wśród młodzieży amerykańskiej i europejskiej, co wiązało się ze wzrostem popularności kultury i muzyki reggae.
Wierzenia religijne

Rastamani, nazywający się sami często „braćmi Rasta”, wierzą, iż nauki cesarza Haile Selassie I poprowadzą wszystkie ludy Afryki, a także w „eksportowej” wersji tego ruchu wszystkich rozproszonych po świecie ludzi, którzy czują się duchowo związani z Afryką, do Ziemi Obiecanej, w której nie będzie już rasizmu i niesprawiedliwości.

Rastamani wierzą, że są resztką czystej czarnej rasy, prawdziwych potomków biblijnego króla Dawida. Według ich wierzeń w X wieku p.n.e. cesarstwo Etiopii zostało utworzone przez Menelika I, syna biblijnego króla Salomona i królowej Saby i przetrwało aż do upadku cesarza Haile Selassie I.

Sam Cesarz Selassie zaprzeczał jakoby był wcieleniem Boga czy Jezusa i namawiał rastafarian do przyjęcia Ortodoksyjnego Kościoła Etiopskiego. Wysyłał misjonarzy na Jamajkę, aby głosili tę wiarę. Kościół znalazł wielu wyznawców wśród rasta lecz większość z nich unika kontaktu z zorganizowaną religią.

Inicjator rastafari w Jamajce – Marcus Garvey – był początkowo kaznodzieją Ortodoksyjnego Kościoła Etiopskiego, został jednak z niego wydalony za głoszone poglądy.

Oryginalny obrządek rastafari, kultywowany na Jamajce i w Etiopii, jest częściowo podobny do judaizmu, częściowo do etiopskiego chrześcijaństwa, zawiera w sobie także elementy zapożyczone z afrykańskich kultów animistycznych i niektórych wierzeń hinduskich. Wszystkie te elementy wnieśli niewolnicy, sprowadzani na plantacje do Jamajki z wschodniej Afryki i w mniejszym stopniu z Indii na zasadzie tygla kulturowego, w wyniku którego powstał zupełnie nowy ruch.
Symbole [edytuj]
Lew Judy oraz barwy widziane na fladze Etiopii

Lew Judy - jednym z głównych symboli rastafari jest lew, który symbolizuje nieustraszoność, samego Jah oraz częściowo Ras Tafariego.

Barwy - kolory zielony, żółty i czerwony, jako barwy flagi Etiopii, mają dla rastafarian szczególne znaczenie i są często obecne w ich strojach. Zielony oznacza Afrykę i spokojny kraj, żółty to zagarnięte złoto przez kolonistów i dawne bogactwo Afryki, czerwony oznacza krew przelaną podczas walk z najeźdźcą.

Dredy - noszenie „dredów”, czyli grubo splecionych włosów, jest prawdopodobnie zapożyczone z judaizmu (zwyczaj Nazireatu), zwłaszcza, że w etiopskiej wersji rastafari dredy były początkowo nieobecne. Noszenie dredów ma znaczenie symboliczne. Dredy są symbolem Lwa Judy, czyli nieustraszonego mesjasza, wyrazem protestu przeciw „siłom Babilonu” i znakiem „powrotu do natury” gdyż w Starym Testamencie, w Pięcioksięgu Mojżeszowym jest wzmianka o ścinaniu włosów i goleniu się. Dredy wywodzą się także z plemion Afryki, które to nosiły dredy aby upodobnić się do lwa, który jest uznawany za króla zwierząt.

Marihuana - często kojarzonym z tym ruchem jest zwyczaj rytualnego palenia świętego ziela, marihuany, którą prawdopodobnie sprowadzili na Jamajkę hinduscy niewolnicy. Jej palenie jest rodzajem aktu duchowego, którego zasadność próbuje się potwierdzić cytatami z Biblii. Wykorzystywana jest do wnioskowania (rezonowanie) i traktowana jest jako sakrament, który oczyszcza ciało i umysł, powiększa świadomość, ułatwia pokojowe współistnienie i przybliża do Jah. Rastafarianie są zaskoczeni faktem, że marihuana jest nielegalna. Postrzegają ją jako substancję otwierającą umysł - coś, czego system Babilonu, jak rozumują, jawnie sobie nie życzy. W swoim rozumowaniu przytaczają kontrastowe porównanie ziół do alkoholu, który według nich ogłupia ludzi i nie jest częścią afrykańskiej kultury. Pomimo takiej oceny działania marihuany, jej zażywanie nie jest religijnym nakazem, wielu rastafarian jej nie używa.

Niektórzy rastafarianie wierzą, że marihuana to Drzewo Życia, wspominane w Piśmie.

Niektórzy rastafarianie opierają się na staroangielskiej wersji Biblii (King James version, z 1611 roku). W oryginale Biblii (Wj 30: 23) są słowa "kanehbosm" i rastafarianie tłumaczą je jako "pachnące konopie" (choć tłumaczono to różnie), i były one używane do praktyk religijnych. Słowo to powtarza się także w: Iz 43:24, wreszcie pięćset syklów kasji, według wagi przybytku, oraz jeden hin oliwy z oliwek.

Jr 6:20, Na co sprowadzacie Mi kadzidło ze Saby albo wyborny korzeń trzcinowy z dalekiej ziemi? Nie podobają Mi się wasze całopalenia, a wasze krwawe ofiary nie są Mi przyjemne.

Ez 27:19 Dan i Jawan począwszy od Uzzal drogą wymiany za twe towary dostarczały ci wyroby żelazne, cynamon i trzcinę

PnP 4:14 nard i szafran, wonna trzcina i cynamon, i wszelkie drzewa żywiczne
Ceremonie

W prócz świąt zależnych od np. kościoła do którego się należy (jak m.in członkowie 12 Plemion Izraela), istnieją tylko trzy ceremonie religijne:

Dyskusja lub krąg – spotkanie grupy rastafarian, którzy siadają w kręgu i podając sobie z rąk do rąk marihuanę ("ganja") w fajce dyskutując o sprawach religijnych, etycznych i społecznych. W kręgu z założenia wszyscy są równi, choć pewien specjalny status ma osoba pełniąca uznawaną za zaszczytną funkcję podpalenia i pierwszego zaciągnięcia się fajką. Tradycja nakazuje przekazywać fajkę zawsze w lewym kierunku.

Nyahbinghi – W szabat rastafarianie zbierają się, palą marihuanę, grają na bębnach, śpiewają i czytają Biblię. W Nyahbinghi charakterystyczne jest 'serce', które jest równomiernie wybijane przez całą grę, dochodzi też główny rytm i gra solowa. Jest to związane z cytatem z Biblii mówiącym aby chwalić Pana bębnem i śpiewem. Nyahbinghi posłuchać możemy m.in. w nagraniach Ras Michael'a, który zajmuje się właśnie tą muzyką. Nie jest zachowana prawdziwa forma Nyahbinghi ponieważ artysta korzysta z innych instrumentów, oryginalnie występują tylko bębny i śpiew.
Święta [edytuj]

Wszystkie dni świąteczne rastafarianie czczą jednakowo – poprzez organizowanie Binghi.

    * 7 stycznia – Święto Bożego Narodzenia w Etiopskim Kościele Ortodoksyjnym
    * 21 kwietnia – Święto Przybycia Cesarza Hajle Selassie do Jamajki
    * 23 lipca – Urodziny Cesarza Hajle Selassie
    * 17 sierpnia – Urodziny Marcusa Garveya
    * 24 września - (Dla polskich Rasta) wizyta Jego Cesarskiego Majestatu w Polsce
    * 2 listopada – Dzień Koronacji Cesarza

Historia Rastafari
Okres Garveya

Rastafari wywodzi swoją nazwę od Ras (książę) Tafari Makonnen, czyli chrzestnego imienia cesarza Hajle Selasje, którego koronacja była traktowana jako spełnienie wygłoszonego trzy lata wcześniej proroctwa faktycznego inicjatora tej religii, Marcusa Garveya:

    Look to Africa for the crowning of a Black King; he shall be the Redeemer.

    Spójrzcie na Afrykę, na koronację Czarnego Króla; on będzie Odkupicielem.

oraz kilku proroctw biblijnych.

Cesarz Haile Selassie przyjął po koronacji biblijny tytuł „Króla Królów, Pana Panów, Zwycięskiego Lwa z Plemienia Judy” i zgodnie z wierzeniami rastafarian jest 225. władcą Etiopii, w ciągłym łańcuchu królów Etiopii, zaczynającym się od samego biblijnego króla Dawida.
Marcus Garvey

Garvey wierzył w ideę panafrykanizmu, głoszącego, że kiedyś wszyscy czarni ludzie powstaną, połączą się w pełnym braterstwie i odzyskają Afrykę z rąk białych kolonizatorów. W latach 20. i 30. XX w. podróżował on po różnych krajach karaibskich z pół-religijnymi, pół-politycznymi kazaniami. Znalazły one szczególny oddźwięk wśród rolniczej ludności Jamajki. Po koronacji Haile Selassie w 1930 r. Garvey ogłosił go nowym mesjaszem. W tym czasie Etiopia była jedynym w pełni niepodległym państwem w Afryce, a Haile Selassie jedynym czarnoskórym władcą, którego poważnie traktowano w Europie. Sam Haile Selassie był chrześcijaninem obrządku etiopskiego i na początku nie chciał mieć nic do czynienia z nowo powstałym ruchem polityczno-religijnym.

Jeden z głównych kaznodziejów rastafariańskich, Leonard Howell, ogłosił w latach 30. podstawowe prawdy tego ruchu społeczno-religijnego. Były to:

    * nienawiść do białej rasy,
    * wiara w wyższość czarnej rasy,
    * dążenie do zemsty na białej rasie za wszystkie krzywdy, które uczyniła czarnym ludziom,
    * walka z legalnym rządem Jamajki (sprawowanym w tym czasie przez białych),
    * czynienie przygotowań do powrotu do Afryki,
    * uznanie cesarza Haile Selassie za mesjasza i jedynego prawowitego władcy czarnych ludzi.

Po tym ogłoszeniu, Howell został aresztowany i osadzony w więzieniu na 2 lata. Po wyjściu z więzienia ustanowił on komunę o nazwie Pinnacle, która stała się pierwszą „wzorcową” komuną rastafariańską. Jednak teraźniejsza kultura Rastafari nie utożsamia się z tymi przekonaniami.
Krzepnięcie ruchu

Rasizm występujący w pierwotnej wersji rastafari został z niego wyeliminowany. Większość współczesnych rastafarian odżegnuje się obecnie od idei supremacji czarnej rasy, aczkolwiek w niektórych środowiskach rastafariańskich reminiscencje idei panafrykanizmu są wciąż żywe. Jedna z największych współczesnych odłamów rastafariańskich o nazwie Dwanaście Plemion Izraela zalicza wszelkie formy rasizmu do „sił Babilonu” i upatruje wyzwolenia się z jego okowów przez studiowanie i medytację nad Pismem, które jest dostępne dla ludzi wszystkich ras i wyznań.

Pod koniec lat 30. zarówno Jamajka jak i Etiopia znalazły się w trudnej sytuacji politycznej. W 1935 roku Etiopia została najechana i okupowana przez faszystowskie Włochy, co rastafarianie traktują jako prawdziwy początek II wojny światowej. Haile Sellasie udał się na emigrację do Wielkiej Brytanii, gdzie utworzył Światową Federację Etiopską, w ramach której gromadził donacje, pochodzące przede wszystkim od rastafarian. W dowód wdzięczności po powrocie do władzy przeznaczył on znaczne tereny w jednej z etiopskich prowincji na osiedlanie się rastafarian z całego świata.

Równolegle, w 1941 roku, komuna Pinnacle została rozwiązana i zakazana przez władze Jamajki. Mimo tego ruch rastafariański rozwijał się na Jamajce w częściowym podziemiu. W 1950 roku został oficjalnie zakazany. Wielu rastafarian było w tym czasie prześladowanych, bitych, zmuszanych do obcinania dredów i więzionych za palenie marihuany.

Etiopska wspólnota emigrantów rastafariańskich, wspierana finansowo przez współwyznawców na całym świecie, zdobywała tymczasem wpływy na rządy w Etiopii, stając się jedną z głównych podpór kulejącej władzy cesarskiej.
Haile Selassie I
Odwiedziny cesarza
Haile Selassie w 1966 r. odwiedził Jamajkę, m.in. aby spotkać się ze starszyzną półoficjalnych komun rastafariańskich. Wizyta ta dała silny impuls do rozwoju tego ruchu na całym świecie, gdyż została zinterpretowana przez wielu rastafarian jako oficjalne uznanie swojej roli mesjasza przez Haile Sellasie, aczkolwiek on sam pozostał do końca życia chrześcijaninem obrządku etiopskiego i nigdy nie uznał oficjalnie tej roli.

Haile Selassie podczas pobytu na Jamajce starał się skierować ten ruch na bardziej pokojowe tory. Ogłosił on oficjalnie, że rastafarianie nie powinni opuszczać własnych krajów i emigrować do Afryki do czasu aż uda im się wyzwolić spod jarzma „Babilonu” wszystkich uciskanych ludzi we własnym kraju, co radykalnie zmieniło charakter tego ruchu z panafrykańskiego na bardziej uniwersalny. Cesarz wysłał także na Jamajkę koptyjskich duchownych.

Walter Rodney, profesor na Jamaica University, utworzył w 1968 roku „Ruch Czarnej Siły” (Black Power Movement), który przejął wiele idei rastafaria i razem z nim rozprzestrzenił się na inne wyspy karaibskie – Trynidad i Tobago, Dominikę i Grenadę.
Okres po śmierci cesarza

Po śmierci cesarza rastafariańscy „uczeni w piśmie” podzielili się na dwie frakcje. Pierwsza z nich głosiła, że cesarz przeniósł się czasowo do nieba, gdzie po mającym niebawem nadejść końcu świata będzie wybierał sprawiedliwych spośród ludu Rasta. Druga wierzyła, że tak naprawdę nie umarł, jego śmierć została sfingowana przez „siły Babilonu”, a tak naprawdę ukrywa się on gdzieś w Afryce czekając na odpowiedni moment, aby poprowadzić swój lud do Ziemi Obiecanej.
Rastafari współczesne

Ruch Rastafari nigdy nie był scentralizowaną religią, wielu rastafarian uznaje go nie za religię, a za "drogę życia". Większość ludzi Rasta nie identyfikuje się z konkretnym wyznaniem, definiując siebie jako Rasta przez ubiór, obyczaje, muzykę i częste przebywanie w gronie podobnych osób, tworząc w ten sposób subkultury. Niektórzy rastafarianie uprawiają również działalność polityczną, jak np. Nandor Tanczos albo Ras Sam Brown i jego partia Suffering People's Party z roku 1961, lub łagodzą konflikty polityczne, jak np. Bob Marley, który poprosił ówczesnego premiera Michaela Manleya oraz lidera opozycji Edwarda Seagę na scenę, a następnie wykonano sławne zdjęcie trzymających się za ręce w symbolicznym geście pokoju podczas bardzo brutalnej kampanii przedwyborczej.
Odłamy ruchu oraz domy

Większość rastafarian nie identyfikuje się z żadnym odłamem, ale wyróżnić można trzy silne domy Rastafari np. Nyahbinghi, Bobo Ashanti (Bobos) oraz 12 Plemion Izraela. Dom Bobos ma charakter panafrykański i przypomina sektę z charyzmatycznym liderem, podczas gdy dom 12 Plemion Izraela ma charakter bardziej uniwersalistyczny.

Większość świadomych swojej wiary rastafarian, zwłaszcza tych mieszkających na Karaibach, uznaje że należy do jednego z „domów”, które są pozostałością oryginalnej struktury zniszczonej częściowo w latach 50. Są to domy Nyahbinghi i Combsomes, które do lat 50. były zarządzane przez nieformalne zgromadzenia starszych „uczonych w piśmie”. Jednym z aspektów różniących oba odłamy jest to, że zwolennicy Nyahbinghi noszą dredy, a zwolennicy Combsomes nie. Aktualnie Combsomes praktycznie zanikł, zaś drugi trwa i jest zarządzany przez obieralną radę 72 starców, która spotyka się raz do roku i ustala ogólne kierunki rozwoju tej formy Rastafari.